De visie van de PvdD is consistent, hoopgevend, de sociaaldemocratie van PvdA/Gl heeft nog vier stemmen strategische steun nodig. Daar gaat mijn stem heen. Zonder de PVV heeft rechts geen meerderheid.
Motto: Goed onderdak voor iedereen.
De verkiezingen zijn dit jaar spannender dan ooit. Mijn stem gaat naar “links”, maar de kans dat er een Kabinet over rechts komt is levensgroot. Pieter Omtzigt (NSC) heeft de troefkaart in handen. Kiest hij “over links” dan kan er een comfortabele meerderheid ontstaan van 79 zetels, maar dan moet PvdA/GL nog een paar stemmen erbij halen. Kiest Omtzigt “over rechts” zonder de PVV dan komt hij zes zetels te kort, maar met de PVV is er een comfortabele meerderheid. Omdat de PVV in zijn verkiezingsprogramma grondrechten schendt zoals door de asielstop, push backs, gelijkberechtiging en inperken van de vrijheid van godsdienst zal Omtzigt hopelijk niet met Wilders willen regeren.
Eerst over asielzoekers
Er is geen plaats meer in de herberg Nederland, lees ik in de meeste verkiezingsprogramma’s. Het aantal buitenlanders dat jaarlijks in Nederland onderdak zoekt is sinds 2000 verdrievoudigd tot ongeveer 250.000 mensen in 2022. Bijna niemand weet hoe complex de instroom van buitenlanders in Nederland is. Mensen komen hier naartoe om te herenigen met hun gezin, om te werken, te studeren of een verblijfsstatus te krijgen als officiële vluchteling, om oorlog te ontvluchten. Van de vluchtelingen, de “asielzoekers” wordt ongeveer de helft afgewezen. Bovendien zie je dat veel mensen die naar Nederland komen na een jaar of tien ook weer vertrokken zijn. Van de studenten blijft er 1 op 5. Van de asielzoekers blijft de helft.
Asielzoekers is een vies woord geworden in Nederland. Alsof die mensen niet deugen. Dat is het gevolg van de buitengewoon denigrerende kwalificaties die Geert Wilders, de enige leider van de PVV, aan asielzoekers heeft gegeven. Zijn partijprogramma wil een asielstop, asielzoekers aan de grens terugsturen, statushouders op vakantie naar moederland hun verblijfsvergunning afpakken. Voor de PVV is Nederland overvol. Er is geen plaats in de herberg voor vluchtelingen. Zolang de PVV zich zo opstelt is een coalitie met deze partij onwenselijk.
Dit standpunt is zeer in strijd met mijn opvattingen. Ik vind asielrecht mijn recht om vluchtelingen op te vangen. Wat mij betreft is er wel plaats in de herberg. Om het preciezer te formuleren: “De kern van het asielrecht is het recht van een persoon om bescherming te zoeken in een ander land als hij of zij in zijn of haar eigen land vervolgd wordt. Dit recht is vastgelegd in internationale verdragen, waaronder de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en het Verdrag tot de bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden. In Nederland is het recht op asiel verankerd in de Vreemdelingenwet “.
Woonruimte voor iedereen
Nederlanders verlenen dit recht aan vluchtelingen die asiel zoeken. Het is mijn recht dit te doen. Voor de status houdende asielzoeker is er in mijn Nederlandse herberg wel degelijk plaats. En dat geldt ook voor de hereniging van gezinnen van statushouders. De grootste groepen nieuwkomers, die van de arbeidsmigranten – 60.000 zonder wie hele sectoren zouden vastlopen – en de studenten -40.000 van wie de meeste na hun studie weer vertrekken – mogen wat mij betreft komen en gaan. Alleen: zorg voor beschaafd onderdak voor al deze mensen.
Intussen wil de EU juist meer buitenlandse arbeidskrachten aantrekken omdat anders de economie vastloopt. De werkloosheid is op 6% laag in de EU en werkgevers krijgen vacatures niet vervuld. In Nederland wordt 4,7% van de vacatures niet vervuld. Daarom wil de EC een “EU Talent Pool” starten waar werkgevers hun vacatures op kunnen zetten. Daar kunnen werknemers van buiten de EU hun CV plaatsen en gevonden worden. Het gaat er vooral om de energietransitie te bemensen.
Bijna alle politieke partijen willen de instroom van buitenlanders afremmen. Onder meer als gevolg van Europese regelgeving is dat niet eenvoudig. Ook ontstaat deze stemming omdat de regering er jaar in jaar uit niet in slaagt om asielzoekers die niet mogen blijven in Nederland, uit te zetten. Dat probleem moet stevig aangepakt worden. Een volgend probleem dat politiek niet is opgelost betreft het onderdak. Onderdak moet eerst opgelost zodat er permanent voldoende woningen voor iedereen zijn. Dan zullen de prijzen voor woonruimte ook stabiliseren.
Steeds meer buitenlanders naar Nederland
Naar minder vee in Nederland
Er zijn veel te veel dieren in Nederland. Mijn wens is dat Nederland de agro-industrie afbouwt en omzet in een mens- en milieuvriendelijke industrie. Ik wil dat dit gebeurt in een tempo waarin alle betrokken hierin meegenomen kunnen worden. Het onderwerp speelt al sinds het rapport van de Club van Rome in 1973. Het is hardnekkig en ligt niet primair aan de boeren, maar aan onze consumptiepatronen. Het sluiten van de Staatsmijnen duurde 20 jaar, van 1968-1987. Het hervormen van de landbouw en veeteelt in Nederland is vele malen complexer. Maar het kan niet zo zijn dat de grote banken en de agro-industrie bepalen wat er met het gebruik van Nederlandse grond gebeurt.
Samen met D66, PvdA/GL en onder meer PvdD ben ik van mening dat de veehouderij in Nederland zou moeten halveren. Ik vind dat dit moet met een haalbare reductie per jaar, voor de boeren, de consumenten en de overheden. Daarnaast vind ik dat grootschalige landbouw geheel gifvrij moet worden gemaakt en als model moet verdwijnen. Intensieve landbouw kan op percelen van 5 tot 30 hectare en levensvatbare veehouderijen kunnen bestaan met 130-150 koeien. Hoe dat met pluimvee zit weet ik niet precies, maar de concentraties van enorme pluimveebedrijven en het risico dat ziekten zoals vogelgriep overslaan op mensen vind ik zeer hoog.
Bescherm onze vogels
Het aantal grutto’s in Nederland is de afgelopen vijftig jaar met maar liefst 75 procent gedaald. Eind jaren zeventig lag het aantal broedparen in Nederland rond de 140 duizend. Nu ligt dat aantal rond de 25 duizend. Het aantal leeuweriken in Nederland is de afgelopen vijftig jaar met ongeveer 50 procent afgenomen. In de jaren zestig lag het aantal broedparen in Nederland rond de 1,5 miljoen. Nu ligt dat aantal rond de 750 duizend. Dit komt onder meer door gebruik van kunstmest en pesticiden en vroegtijdig maaien. Ook tot mij dringt deze kaalslag van de natuur langzaam door, zelfs tijdens mijn wekelijkse boswandeling. Nog geregeld eet ik een klein stukje goed rundvlees, maar ik denk dat de mensheid op termijn er verstandig aan doet om over te stappen op plantaardige voeding.
Grutto, onze nationale vogel: steeds minder broedparen. Bron: Buitenleven.
Goed onderdak voor iedereen
De peiling: verkiezingsprogramma’s over wonen, crisis, zelerheid en de peiling van 14.11.2023. De strijd is niet gestreden
“Geen plaats in de herberg”, geldt niet alleen voor statushouders, arbeidsmigranten en buitenlandse studenten, maar ook voor meer dan 400.000 woningzoekenden in Nederland, vaak jonge gezinnen en alleenstaanden die meer dan tien jaar op een woning moeten wachten. Een dat terwijl een behoorlijk en goed verwarmd onderdak een basisvoorwaarde is om te kunnen wonen, werken, studeren en leven. Dat is al eeuwenlang zo.
Er moet wel plaats in de herberg komen met goed onderdak voor iedereen. Om dat doel te bereiken zullen decennialang elkaar meer dan 100.000 woningen beschikbaar moeten komen voor mensen die woonruimte zoeken. In de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw, toen ik actief sociaaleconomisch journalist was, toen gelukte dat. Met een stevig ministerie van Volkshuisvesting, sterke woningbouwverenigingen en gemeenten die ervoor gingen om voor hun burgers in woonruimte te voorzien. Ik zeg niet dat er geen misstanden waren, die waren er zeker, maar het bouwvolume werd gehaald. De regie over woningbouw moet naar de overheid. De beloning van bestuurders van woningcorporaties moet gemaximeerd worden op het niveau van leden van de Tweede Kamer.
De volkshuisvesting en ook onder meer onderwijs werden steeds meer geprivatiseerd in begin jaren tachtig, toen onder leiding van Ruud Lubbers het neoliberalisme op gang kwam. De markt moest saneren wat de sociaaldemocratie had laten overwoekeren. Ik ben geen voorstander door de Staat geleide volkshuisvesting. Daarvan heb ik in Oost-Europa en de Sovjet-Unie de meest weerzinwekkende voorbeelden van woonkazernes gezien en ook de Bijlmermeer zie ik als een slecht voorbeeld daarvan.
Mijn voorkeur gaat naar een mix van een sterke regie op de volkshuisvesting door de overheid voor sociale woningbouw en midden huurwoningen en de bijbehorende infrastructuren en een sterke marktwerking in het aanbod en in de duurdere marktsegmenten. De kern is dat de woningnood moet worden opgelost. Er moet een duurzaam evenwicht komen in de vraag naar en het aanbod van woonruimte van hoge kwaliteit. De markt mag niet meer opzettelijk schaarste creëren. Een woning is geen beleggingsobject.
De bouwopdracht is structureel voor veel jaren
Volgens de bevolkingsprognose van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) groeit de bevolking van Nederland tot 2050 met ongeveer 1 miljoen. Dit betekent dat de bevolking jaarlijks met ongeveer 175.000 mensen groeit. Er komt elk jaar een stad bij van de omvang van Nijmegen, Amersfoort of Haarlem. Van dit aantal groeit ongeveer 125.000 door migratie en ongeveer 50.000 door natuurlijke aanwas. Natuurlijke aanwas is het verschil tussen het aantal geboorten en het aantal sterfgevallen.
De groei van de bevolking door migratie is de belangrijkste oorzaak van de bevolkingsgroei in Nederland. In 2022 waren er bijvoorbeeld ongeveer 150.000 immigranten en ongeveer 50.000 emigranten. De groei van de bevolking door natuurlijke aanwas is de laatste jaren afgenomen. In 2022 waren er ongeveer 180.000 geboorten en ongeveer 130.000 sterfgevallen. De bevolking van Nederland is dus gemiddeld ongeveer 175.000 volwassenen per jaar aan het groeien.
Ja, er komen dus steeds meer mensen bij en het beleid moet erop gericht zijn die groei te begeleiden met uitstekende voorzieningen op elk gebied. Daar kan ook een beperkt deel van de vrijkomende landbouwgrond voor in aanmerking komen.
VVD zwabbert over wonen
De VVD besteed precies één bladzijde tekst aan wonen. Dat is precies 1,2% van het hele programma. Het is wel zo dat wonen bij andere, vaak praktische onderwerpen weer terugkomt maar een samenhangende visie met een langetermijnperspectief kan ik niet vinden. Over de financiering schrijft de VVD niet.
Daarbij koppelt de partij waar mensen wonen aan vlot kunnen doorrijden. De schets begint met loftuitingen op Nederland. “We leven in een prachtig land. We hebben geweldige steden, dorpen en wijken”, enzovoorts. Maar dan blijkt dat er veel mis is. ”We staan steeds vaker vast, we kunnen geen betaalbare woningen vinden. De bevolking groeit en groeit. Onze infrastructuur en wijken zijn niet berekend op zoveel mensen en de uitstoot van stikstof heeft ons land op slot gezet”. Het gebeurde allemaal onder leiding van de VVD die al jaren aan de macht was.
De VVD kiest er dan ook voor om de regie in handen te nemen bij het inrichten van het land. Maar het is niet duidelijk wat dit betekent. Moet volkshuisvesting en wegenbouw weer naar de staat? “We moeten groots denken en doen. We zullen de komende jaren moeten gebruiken om echt fundamenteel na te denken hoe we ons land willen inrichten, en over de rol van de overheid. Want het Rijk en bouwers gaan tientallen nieuwe wijken intekenen en bouwen. Bouwen en wonen zijn topprioriteit voor de overheid”, aldus de VVD in zeer vage bewoordingen.
De PVV: overal een straatje erbij
Opkomen voor een goede woning voor iedereen is natuurlijk heel belangrijk voor een partij die de belangen van Nederlanders vooropstelt. Wilders signaleert dat er in 2023 niet minder dan 390.000 woningen tekortzijn. Hij noemt als oorzaken de gigantische groei van de bevolking en het achterblijven van de woningbouw. Dat is een goede analyse. Hij zegt dat van alle nieuw te bouwen woningen in de komende jaren 75% bestemd is voor migranten. Dat is onjuist, denk ik.
Het exacte percentage van de nieuwbouw in de komende jaren dat bestemd is voor migranten is niet bekend. Het kabinet heeft echter aangekondigd dat het aandeel van sociale huurwoningen in de nieuwbouw moet worden vergroot. Dit betekent dat er meer woningen beschikbaar zullen komen voor mensen met een laag inkomen, waaronder migranten.
Volgens een onderzoek van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) is het aandeel migranten in de sociale huursector in 2022 ongeveer 30%. Als het kabinet zijn doel bereikt, zou dit aandeel in 2030 kunnen stijgen tot ongeveer 35%. Maar dat kan ook veranderen als het immigratiesaldo afneemt en meer sociale huurwoningen voor Nederlanders beschikbaar komen, want dat is wel een duidelijke behoefte. De PVV: “Daarom: schrap alle belemmerende regels, om te beginnen de stikstofregels. Bouw in steden en dorpen ‘een straatje erbij’; dat kan relatief snel en goedkoop.”
De PVV wil sociale huren verlagen, huurtoeslag verhogen, meer woningen voor de Nederlanders, meer sociale huurwoningen, meer midden-huur-woningen en meer koopwoningen, Niet alleen binnenstedelijk, maar ook zeker buiten steden bouwen, In steden en dorpen ‘een straatje erbij’, Gemeenten moeten sneller bouwvergunningen verstrekken; procedures verkorten; belemmerende stikstofregels van tafel, geen voorrang voor statushouders bij de toewijzing van sociale huurwoningen, maar voorrang voor Nederlanders, stoppen met het gasvrij maken van woningen, geen verplichte warmtepomp en permanente bewoning van vakantiewoningen toestaan. Het uitdrukkelijk achterstellen van statushouders, het afschaffen van de stikstofregels en het toepassen van fossiele brandstoffen maakt coalitievorming met de PVV vrijwel onmogelijk.
Wonen doe je in het CDA
Net als Nieuw Sociaal Contract besteedt het CDA veel aandacht aan wonen. Het CDA vindt zichzelf drijvende kracht achter dit herstel van volkshuisvesting als publieke taak en gaat daar mee door. In niet minder dan 30 punten geeft het CDA aan wat het met wonen wil. Zoals een miljoen woningen bouwen tot en met 2030, waarvan twee derde betaalbaar. He CDA wil de stikstofregels hiervoor versoepelen en een nieuw mini9sterie van Volkshuisvesting en Ruimte ordening starten. Ook hier komt er ieder dorp een straatje bij en mag je in vakantieparken gaan wonen. Ook krijgt openbaar vervoer en bereikbaarheid een impuls. Kortom als je gauw een woning wilt, moet je op het CDA stemmen. Deze partij is daar het meest duidelijk in.
PvdD: onze ruimte anders indelen
De PvdD heeft een heel consistente visie op en consequente oplossing voor de wooncrisis. Esther Ouwehand wil eerst de bestaande bebouwing beter benutten, dan de binnensteden verder verdichten. Tot slot zal bebouwing aan de rand van bestaande woonkernen plaatsvinden. “Daar waar dat de natuur niet schaadt, kan agrarische bebouwing omgezet worden in woningen”. Het is dus niet de bedoeling om alle grond die vrijkomt door vermindering van het aantal dieren in te zetten voor woningbouw. Het doel daarvan is vooral de stikstof uitstoot verminderen en dieren te beschermen.
“De veehouderij neemt bijna de helft van alle grond in Nederland in beslag. Al het andere dat ruimte kost, waaronder wonen en de natuur, moet het doen met de andere helft. We moeten de ruimte in Nederland fundamenteel anders indelen. Door een krimp van het aantal dieren in de veehouderij komt er landbouwgrond vrij voor natuur en woningbouw. We gaan bestaande bebouwing beter benutten om de natuur en de open ruimte te beschermen. Ook wordt er binnenstedelijk natuur inclusief gebouwd, waarbij bewoners voldoende groen in de buurt krijgen”.
Dat schrijft de PvdD. De partij accentueert dat wonen geen verdienmodel is. “We willen dat studenten betaalbaar op kamers kunnen en dat jonge gezinnen een huur- of koopwoning vinden die bij hun gezinssituatie past.”. Ook deze partij wil af van wonen als markt en naar volkshuisvesting als bestuur. “Door boeren te helpen overschakelen naar duurzame landbouw komt er veel grond vrij die we veel beter kunnen verdelen. Verreweg het grootste deel daarvan zetten we om naar natuur zodat de biodiversiteit kan herstellen. En zo komt er ook ruimte voor woningen in of in plaats van voormalige agrarische bebouwing en aan de rand van bestaande woonkernen, zonder dat dit ten koste gaat van leefbaarheid, landschappen cultuurhistorie en de natuur”.
“We maken ruimte voor woningen. Door te kiezen voor een krimp van het aantal dieren dat wordt gefokt en gedood in de veehouderij met 75%, wordt de stikstofcrisis opgelost, komt er veel landbouwgrond en agrarische bebouwing vrij, én verdwijnt de stankoverlast. Naast herstel van de natuur creëert dat ruimte voor woningen.”
De gebouwde omgeving is nu verantwoordelijk voor 15% van de landelijke CO2 -uitstoot. Het verduurzamen van de woningvoorraad verloopt nu onrechtvaardig en leidt tot energiearmoede. Mensen in sociale huurwoningen worden opgezadeld met hoge energierekeningen doordat woningcorporaties te weinig vaart maken met isoleren. Huurders van slecht geïsoleerde woningen hebben het meest te lijden onder de stijging van de gasprijzen. Zij krijgen een afdwingbaar recht op stevige huurverlaging, bijvoorbeeld door woningen met energie labels lager dan C aan te merken als een gebrek: reden voor puntenaftrek.
Kanttekeningen bij 75% reductie veestapel
Positieve gevolgen: betere lucht- en waterkwaliteit, meer biodiversiteit, meer natuur, aanzienlijk mindere uitstoot van broeikasgassen en tegengaan van klimaatverandering. Negatieve gevolgen: er gaan volgens het Planbureau voor de Leefomgeving 150.000 banen verloren in de veehouderij en toeleveringsindustrie. Ook worden de voedselprijzen hoger en zou er enige afhankelijkheid van import komen. Bovendien zou de vleesproductie naar het buitenland verhuizen en daar schade aan de natuur toebrengen. En verder: het is nodig de brede economische gevolgen in kaart te brengen, te weten wat er gebeurt met plattelandsgemeenschappen.
SP: weg met de markt
De Socialistische Partij van Lilian Marijnissen kan toe met een programma van 36 pagina’s waarin niet vaker dan twee keer het woord crisis voorkomt en tweemaal het woord zekerheid, beide keren op het gebied van sociale zekerheid. “We maken een einde aan de woningnood. Een ministerie van wonen krijgt regie over de huisvesting en maakt een nationaal bouwplan voor de bouw van duurzame en betaalbare woningen. Dit wordt niet meer overgelaten aan de markt. Speculanten en investeerders die volkshuisvesting blijven zien als een middel om rijk te worden, pakken we harder aan.”
Interessant: “De woningcorporaties worden verenigingen, zonder een winstoogmerk, waar de huurders het voor het zeggen hebben. Zij gaan samen democratisch bepalen waaraan de opbrengsten van de huur het beste kunnen worden besteed. De vennootschapsbelasting voor woningcorporaties schaffen we af. Die wordt omgezet in een investeringsplicht voor de bouw van huizen, het onderhoud en de verduurzaming van oudere woningen en het bouwen van nieuwe voorzieningen in buurten.”
Interessant: “Wij gaan met een oorlogsaanpak de energierekening van huishoudens structureel verlagen. Dit doen wij met een isoleringsoffensief, het collectief plaatsen van zonnepanelen op huurwoningen en beter onderhoud van woningen. Zo verlagen wij de energiekosten en pakken wij de stijgende woonlasten aan. Energievoorziening is een publieke taak, die dan ook in publieke handen moet zijn. Zo houden we gas en elektriciteit betaalbaar en voorkomen we dat duurzaamheid een luxe wordt. We helpen woningeigenaren bij het vervangen van asbestdaken en het tegelijk leggen van zonnepanelen. De salderingsregeling houden we in stand, het elektriciteitsnet breiden we uit.”.
ChristenUnie: betaalbaar bouwen
Er komt een ministerie voor Volkshuisvesting met ruim baan voor woningcorporaties. Bouw veel meer betaalbare woningen. De ChristenUnie wil dat er 100.000 woningen per jaar bijkomen, waarvan een groot deel beschikbaar komt voor starters en senioren. Het tekort aan woningen dreigt in 2025 al op te lopen tot 400.000 woningen en tot 2030 is er behoefte aan bijna een miljoen nieuwe woningen. Maar bouwprojecten komen door allerlei oorzaken nauwelijks van de grond of vallen stil.
Dit vraag om veel meer actie, vanuit de markt, maar zeker ook vanuit de overheid. De recent gemaakte Nationale Prestatie Afspraken (NPA) tussen Rijk, corporaties en gemeenten moeten snel worden uitgevoerd. Het Rijk en de provincies gaan met behulp van de nieuwe Wet Regie op de volkshuisvesting sturen op de realisatie van voldoende betaalbare woningen door partijen aan de gemaakte afspraken te houden, met name de eis om twee derde betaalbaar te bouwen, waaronder 30% sociale huurwoningen.
Eerdere artikelen over de verkiezingen
De voorbije weken schreef ik enkele artikelen meer over de verkiezingen met onder meer de opvattingen van Nieuw Sociaal Contract, D66
Afbeelding boven:
Jozef en Maria op een ezel worden, voor de deur van ‘het Volkshotel’, afgewezen door een waard met hond. Tent. 1967/1970, ‘Schiedammers tonen hun kunst’, Stedelijk Museum Schiedam. Tekening van de Rotterdamse kunstenaar Dolf Henkes (1903-1989). Chinese inkt op papier.
Wilt u reageren? Log dan eerst in of maak een account aan.
Login vergeten? Reset wachtwoord.