Adriaan's Analyses

Breekijzer voor een sociale wereld. Door Adriaan Meij.

Het Rijk weer baas over wonen

Door Adriaan Meij
Gepubliceerd op 31 oktober 2023
Aantal reacties: 0

D66 presenteert op het gebied van wonen een futloos verkiezingsprogramma met veel al bestaande maatregelen. Alsof de partij niet ziet hoe ernstig de wooncrisis is. Maar de richting is duidelijk: Het Rijk krijgt het stuur in handen.

Na mijn analyse van de wooncrisis op 28 oktober ga ik proberen iets te schrijven over de oplossingen   in verschillende partijprogramma’s. Maar eerst het essay van Boelhouwer. Hier kun je naar zijn toelichting luisteren. Op 30 oktober werd ook een essay gepubliceerd van Peter Boelhouwer, sinds 2001 hoogleraar Housing Systems bij de faculteit Bouwkunde van de TU in Delft.  Hij deed dat in opdracht van de nieuwe partij Nieuw Sociaal Contract (NSC) van Pieter Omtzigt.

De woningmarkt is vastgelopen. Door stikstof komen er minder vergunningen, er is een tekort aan materialen of goed opgeleid personeel. De huurmarkt zit klem met te weinig sociale huurwoningen. De hoge rente op hypotheken schrikt kopers af.  Boelhouwer pleit voor visie op de lange termijn. Waar wil  Nederland in 2040 staan. Kortetermijnoplossingen moeten in deze visie passen. Hij wil ook dat het Rijk weer regie neemt over de woningbouw en  dat het Rijk er jaarlijks drie tot vijf miljard euro voor vrijmaakt. Het gaat hem over de lange termijn. Eigenlijk wordt in 2024, 2025 en 2026 de situatie voor de armste mensen alleen maar erger.

Met D66 kun je over rechts en over links

 D66 besteedt ruim 7 pagina’s van het verkiezingsprogramma van 243 pagina’s aan wonen. Er is geen  analyse van wat er mis is op het essentiële gebied van wonen en onderdak. Ook ontbreekt langetermijnvisie op huisvesting en bevolkingsgroei in Nederland. Op basis van dit programma vol goede bedoelingen kan de partij over links en over rechts meeregeren. Arm en rijk wordt op zijn wensen bediend met goede voornemens. De woon- en woningnood wordt er niet mee opgelost. Er zijn geen grote woorden, geen onhaalbare beloftes.

Afgegeven bouwvergunningen 2022-2023

Een van de grote problemen is de bureaucratie bij het verlemnen van vergunni8ngen. Er zijn in de eerste 8 maanden van 2023 17,4% minder vergunningen afgegeven dan in dezelfde periode van 2022, zo blijkt uit data van het CBS. En als de vergunning er is staat niet direct de schop in de grond.

De overheid moet de macht nemen

De partij wil wat niet de markt, maar het Rijk weer de regie neemt over de volkshuisvesting. Wooncorporaties  moeten  hierbij weer een belangrijke rol gaan spelen. Kansrijke bouwlocaties moeten topprioriteit krijgen. Er moet een doorbouwfonds komen om de bouw van betaalbare woningen  op gang te houden. Maar al die dingen heeft Hugo de Jonge al in gang gezet. Ze bestaan al.  

Volgens Cobouw heeft Rotterdam 50 miljoen euro in een ‘Doorbouwfonds’ gestopt om de dreigende woningbouwcrisis te bezweren. Het fonds is onderdeel van een groot pakket aan maatregelen waarover gemeente, bouwers, ontwikkelaars en corporaties een akkoord hebben gesloten. Vijftig marktpartijen en elf woningcorporaties doen mee. Het akkoord is gericht op het garanderen van een stabiele stroom van een flink aantal woningen: jaarlijks 3.500 tot 2030. Om toch door te kunnen bouwen in het middensegment komt er een gemeentelijke bijdrage van maximaal 5.000 euro per woning, met een maximum van 500.000 euro per project, aldus het blad. Dat geld is onder meer bedoeld om de grondprijs te drukken.

Hugo de Jonge deed veel voorwerk

Maar regie van het Rijk en Doorbouwfondsen zijn niet nieuw.  In 2022 benoemde het Rijk Volkshuisvesting al tot kerntaak van de overheid. Er is een Nationale Woon- en Bouwagenda. Er is een woondeal om er 900.000 woningen bij te bouwen tot 2030. Maar er is nog geen  regie op industriële woningbouw dat daarvoor nodig is. In de woondeal wordt per gemeente een eerlijk deel van de regionale opgave opgepakt, passend bij de lokale opgave en het karakter van de gemeente. 

In de woondeals staan naast het concreet aantal te bouwen en transformeren woningen ook andere afspraken, zoals specifieke locaties en percentage betaalbare woningen. Er zijn in 35 regio’s woondeals zoals in Limburg, Noord-Holland Noord, Groot-Amsterdam, Arnhem-Nijmegen en andere regio’s. Het gaat eerst nog om 170.000 woningen tot 2030, lang niet genoeg om de schaarste op te heffen.

Stikstof- en bouwdoelen botsen

Intussen ligt de bouw feitelijk stil. Dat komt door de hoge rente, hoge bouwkosten, te weinig personeel, onzekerheid over economie en de stikstofcrisis. D66 wil in 2030 de stikstofuitstoot halveren, dat spoort niet met 900.000 huizen in 2030. De bouw en onderhoud van woningen draagt voor 4,5% bij aan het landelijke stikstofprobleem . De Raad van State heeft de bouwvrijstelling voor stikstof uitstoot op 2 november 2022 van tafel geveegd en daarmee feitelijk een bouwstop afgeroepen. Er mag alleen gebouwd worden als bekend is hoeveel stikstof een project produceert en wat de gevolgen zijn en of die aanvaardbaar zijn. Kortom, je zit meters diep in de krochten van een Kafkaiaanse samenleving.  Nergens gaat D66 op deze materie in, terwijl die medebepalend is voor het halen van de bouwdoelen. Tegelijkertijd de stikstof- en de bouwdoelen halen gaat niet. D66 heeft er geen antwoord op.

Een minister voor Volkshuisvesting

In het coalitieakkoord dat de nu afgetreden regering sloot staat wel dat er een minister voor Volkshuisvesting & Ruimtelijk Ordening (VRO) komt die gemeenten en provincies ondersteunt in het bepalen van woningbouwlocaties en prestatieafspraken met hen maakt. Toen Mark Rutte op 23 juli 2023 het ontslag aanbood van al zijn ministers was daar geen minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening bij. Die was er niet meer. Er is al lang geen ministerie van Volkshuisvesting meer. OP 4 oktober 2010 ging Volkshuisvesting naar Binnenlandse Zaken.

Ook werd voor de komende 10 jaar in totaal € 7,5 miljard beschikbaar gesteld voor goede ontsluiting van nieuwe woningen in de 14 verstedelijkingsgebieden en daarbuiten. Deze middelen worden toegevoegd aan het mobiliteitsfonds en komen in overleg van de minister van Infrastructuur en Waterstaat, de minister voor VRO en de regionale overheden tot besteding.  Dit gaat om geld voor wegen, spoorwegen waterwegen, regionale ontsluiting en dergelijke, het is het oude infrastructuurfonds.

Allerlei andere beloften

D66 heeft wel een aantal maatregelen zoals sneller woningen voor middeninkomens bouwen door afschaffen van markttoets en dat een derde van de nieuwbouw sociale huurwoningen zijn. Woningcorporaties krijgen geborgde leningen om midden-huurwoningen te bouwen. Ook wordt de inkomensgrens van de sociale  huursector verhoogd. Deze is maximaal € 44.035 voor eenpersoonshuishoudens en maximaal € 48.625 voor meerpersoonshuishoudens. Omdat corporaties 15% van de woningen naar eigen keus mogen verhuren kunnen soms ook mensen met hogere inkomens in aanmerking komen. Ook wil D66 jaarlijks 5000 combinatiewoningen bouwen, zorgwoningen zoals knarrenhofjes. Dit getal is het enige getal waaraan D66 zich verbindt. 

Ook wil D66 meer en betere huisvesting voor studenten. Onder regie van het (nieuwe) ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, wil D66 studentenhuisvestingspacten sluiten. Dat zijn versnellingsafspraken tussen Rijk, gemeente, bouwers, woningcorporaties en onderwijsinstellingen. Maar let op, het woordje “nieuwe” staat niet voor niets tussen haakjes.

Premievakantie en gratis kinderopvang

D66 heeft nog wel andere cadeautjes zoals een premievakantie. Hiermee hoef je tijdelijk geen pensioenpremie te betalen, zodat je meer geld beschikbaar hebt om een huis te kopen. Dat helpt alleenstaanden om ook een huis te kunnen kopen. Ook wordt kinderopvang bijna gratis. Elk kind krijgt toegang tot vijf dagen kinderopvang per week, van één tot twaalf jaar. D66 schaft de hypotheekrenteaftrek in stappen af.  Er wordt ook aan gepensioneerden gedacht. “Het is nu lastig voor gepensioneerden om een hypotheek voor een nieuw huis te krijgen. Door dit te vereenvoudigen wordt de doorstroom op de woningmarkt beter. Ook maken we het aantrekkelijker om een omkeerhypotheek aan te gaan. Hiermee verkoop je je huis terug aan de bank en huur je het huis waar je in woont. Op die manier komen we tegemoet aan de wens van veel ouderen.” Ik heb hier zelf ervaring mee opgedaan. Banken zullen ouderen het vel over de neus trekken. 

Naar mijn smaak ademen de pagina’s over wonen te weinig urgentie, alsof ze geschreven zijn door mensen die zelf hun wonen goed voor elkaar hebben. Dat geldt voor een paar miljoen Nederlanders niet. Er zijn veel goede bedoelingen, maar geen harde voorwaarden waarop D66 afgerekend kan worden.

Reageren

Wilt u reageren? Log dan eerst in of maak een account aan.

Login vergeten? Reset wachtwoord.

Breekijzer voor een sociale wereld. Door Adriaan Meij.