De voorstelling Versus van toneelgroep Utrecht op vrijdag 29 maart in Ogterop bracht mij zo in verwarring, onder hypnose haast, dat ik na afloop tegen mijn gewoonte in te veel dronk en me de volgende dag niet goed voelde, ontregeld, verdrietig.
Ik schreef de laatste tijd veel over de klimaatcrisis en de voor- en tegenstanders ervan, vanuit de idee dat er een oplossing voor is mits we er maar iets voor doen. Tata Steel, bijvoorbeeld is de grootste bron van fijnstof, stikstofoxiden, PAK’s (polycyclische aromatische koolwaterstoffen) en metalen in de IJmond. Mensen in de buurt leven korter. [1] Doe er wat aan.
Maar er zijn ook klimaatontkenners en Versus maakt duidelijk dat het vraagstuk dieper in ons zit dan doen alleen. Geef ik de juiste leider mandaat? In Versus gaan de vlotte populist met leiderschapsambitie – je plukt ze zo van het Binnenhof – en een waarheid zoekende journalist – daar zijn er weinig van – met elkaar in debat. Daarin is de Waarheid verliezer omdat je die bij leven nooit in volle omvang kunt waarnemen. Je ziet er alleen onsamenhangende aspecten.
Versus is geschreven in de hectische tijd van tijdens en na de coronapandemie door Casper VandePutte en Vincent van der Valk. Het stuk wordt ook geregisseerd door ervaren regisseur VandePutte. De spelers zijn Vincent van der Valk zelf, die als een populaire etterbak en betweter optreedt tegen de soms broze, mar hardnekkige doorvraagster Ntianu Stuger. Het Amsterdamse Cello Octet zorgt voor stevige muzikale accenten. VandePutte is op zoek naar een moreel kompas in een godloze wereld. De Surinaamse Stuger(1998) studeerde in 2021 af aan de Amsterdamse toneelschool en heeft zich met haar natuurlijke kracht al volop in de kijker gespeeld, zo ook in dit drama..
Versus confronteert mij met onderwerpen die me bezighouden, Poetin die zijn macht misbruikt in Oekraïne, de grote meningsverschillen over de vermeende opwarming van de atmosfeer door te veel CO2 uitstoot, de politieke verrechtsing in de westerse wereld en in Nederland onder Wilders en Baudet. Wat als Poetin een tweede Hitler is? Waar blijft mijn – naïeve -idealisme en hoop als de populisten overwinnen? Wat is Waar?
Interviewer Naomi (Stuger) komt op voor wat in haar ogen waar is, populist Eddy (Van der Valk) is een strijder: “God is dood, de waarheid ook. Geef de mensen een gevecht waarin ze kunnen geloven.” Het soort gevecht dat Poetin uitlokte, of Hamas op 7 oktober 2023. Maar ook het neo-pagastische paasvuur dat in deze tijd hoger dan ooit brandt. Ik mag als toeschouwer zelf mijn positie bepalen en wordt erin gelokt. Volg ik Eddy? Of juist niet.
Het drama gaat ook over de massa versus het individu. In de theateropstelling ziet de massa zichzelf terug in tegenover het publiek, achter het toneel als decor geplaatste spiegels. Het gaat ook over de massa volgers, zoals diegenen op social media die massaal een influencer volgen. Of over de waarheidscreatie over klimaatopwarming omdat 97% van de klimaatwetenschappers de mens de oorzaak noemt van de opwarming van de aarde die leidt tot hittegolven en andere rampen. [2] Zo zal iedere bezoeker eigen hete hangijzers bij de toneelervaring bedenken.
Het toneelstuk confronteert het publiek met zichzelf en er vallen diepe stiltes, die aanzienlijk langer duurden dan die bij de dodenherdenking op 4 mei. Het toneelstuk is een moreel appel, zoals een preek in een overvolle kerk waarbij je ook niet applaudisseert na ware woorden maar stilletjes en in gedachten de kerk uit schuifelt. Maar ja, ook al zijn de kerken leeg, mensen gaan nu naar de Ogterops van deze wereld en zijn erbij betrokken of ze nu volgen, leiden of hun eigen weg zoeken. Maar ja, “Schoonheid zit in het oog van de toeschouwer.” Die bepaalt wat smerig of mooi is. Kunnen wij mensen veranderen of zijn we te bang iets te doen? Blijven we toekijken, in grote en in heel kleine dingen, gevangen door de macht van de Poetins van deze wereld? Heeft het theater de kerk weggeconcurreerd?
Lopen de kerken leeg? Je zou het met Kerst en Pasen niet zeggen en er is een al dan njiet tijdelijke stabilisering. Maar; in 2012 ging nog 17,2% van de 15-plussers regelmatig naar de kerk, moskee of synagoge. Tien jaar later was dit gedaald naar 12%. De afname is het sterkst bij katholieken. Mensen zoeken steeds meer individueel geluk in plaats van religieuze verbinding en de katholieken lijden vooral onder de historie van seksueel misbruik. Ook komen er steeds meer andere culturen bij. In 1971 noemde acht van de tien mensen zich kerkelijk, in 2022 nog maar vier. Vooral in Overijssel, Zeeland en Noord-Brabant was de kerkverlating groot, ook al zoeken allerlei religieuze groepen gebouwen om samen te komen.
Ik was Paaszondagavond bij het paasvuur dat in Ruinerwold volop gevierd werd en veel kijkers trok. De paasvuren ontsteken Ruinerwoldigers om de godin Ostara aanbidden, die vruchtbaarheid en de overwinning van het licht symboliseert en daarom net zoals christelijk Pasen in de lente wordt gevierd. Het lijkt een voorjaarsfeestje, maar ook méér dan dat: aanbidding van de hoogste god binnen heidense Wodanisme, de hemelgod Wodan, die van krijgers en mystici. Het was even gedenkwaardig als Versus in Ogterop.
Hoewel er in Nederland veel politieke partijen zijn is er in 2024 toch een solide meerderheid van 88%, mits Wilders Partij voor de Vrijheid door de anderen getolereerd wordt. Individuele vrijheid versus het gedrag van kuddedieren, schapen die de herder of dictator al dan niet volgen is het kernthema van Versus. Er is veel reden om daar ook in het politieke debat bij stil te staan. Of het naar jouw inzicht de goede kant op gaat. Want je bent betrokken, graag of niet.
Schouwburg Ogterop 28 maart 2024
[1] https://www.frissewind.nu/feiten-over-tata-steel
[2] Omstreden: https://www.klimaatfeiten.nl/klimaatverandering/berichtgeving/consensus
Wilt u reageren? Log dan eerst in of maak een account aan.
Login vergeten? Reset wachtwoord.