Mijn zonnebloemen groeien als nooit tevoren. Komt dat door de neerslag van stikstofdioxide of ammoniak in de regen?

Wat is dat nu, zo’n zonnebloemzaadje, 2mm lang en 1mm breed! Bij Welkoop kocht ik in maart voor €1,40 een zakje met wel honderd zaadjes erin. Ik drukte ze 1,5 cm in de potgrond en plantte ze eind mei uit in de volle grond, op een beschut plekje in de tuin. Het is de Reuzenzonnebloem Giganteus  van leverancier Hortitops die meer dan drie meter hoog kan worden. Zo werden de zonnebloemen bij Wubbo de Weerd, die in de Meppeler Courant van 30 augustus op de voorpagina stonden, meer dan drie meter hoog. Maar deze zonnebloem is wel 4,50 meter. Wat is er aan de hand?

De zonnebloemen in mijn tuin groeien dit jaar hoger dan ik ze in tachtig jaar heb gezien. Samen met Chris Doek, die mijn tuin verzorgt, hebben we ze gemeten en de hoogste komt op een hoogte van 4,5 meter.  Toch is deze hoogte geen uitzondering. Reuzenzonnebloemen (Helianthus annuus) kunnen onder optimale groeiomstandigheden buitengewoon hoog worden, vaak tussen de 2,5 en 4,5 meter staat op internet. Aspecten zoals de genetische variëteit van de zonnebloem, de bodemkwaliteit, de beschikbaarheid van water en voedingsstoffen, de blootstelling aan zonlicht en de algemene groeiomstandigheden spelen een belangrijke rol.

Zaden van de reuzenzonnebloemen

Kan de groeizaamheid van mijn zonnebloemen ook het gevolg zijn van de neerslag van stikstofdioxide en ammoniak, vraag ik aan het internet. Daar staat immers heel veel informatie over talloze onderwerpen. Dat wil niet altijd zeggen dat die informatie juist is en de precieze bron ken ik niet, maar toch is het leuk om te weten welke info er circuleert. “Ja, een overmatige groei van zonnebloemen kan worden veroorzaakt door een overschot aan stikstof in de bodem als gevolg van neerslag”, zegt ChatGPT, de bron die ik gebruik.  “Stikstof is een belangrijk voedingselement voor planten en kan hun groei stimuleren. Als er echter te veel stikstof in de bodem aanwezig is, kan dit leiden tot overmatige vegetatieve groei ten koste van bloemvorming.”

De reuzenzonnebloem in mijn tuin wordt gemeten door Chris Doek

Wat is stikstof?

Volgens het RIVM is Stikstof (N₂) een kleur- en reukloos gas dat overal om ons heen is. Ongeveer 78% van alle lucht bestaat uit stikstof. Stikstof is van zichzelf niet schadelijk voor mens en milieu. Maar er zijn chemische verbindingen van stikstof in de lucht die wel schadelijk  kunnen zijn voor mens en milieu. Dit zijn stikstofoxiden (NO_x, een verbinding van stikstof en zuurstof) en ammoniak (NH₃, een verbinding van stikstof en waterstof). De hoeveelheid stikstofoxiden en ammoniak in de lucht heet de concentratie. Op de Atlas Leefomgeving van de overheid lees ik dat vanavond 31 augustus 2023 de concentratie stikstofdioxide in de lucht in Meppel 12,7 µg/m^{3 .} Dat noemt de atlas goed.

 Stikstofdioxiden komen vooral in de lucht terecht door uitlaatgassen van het verkeer en de uitstoot van industrie. Ammoniak komt met name van dieren in de veeteelt. Een klein deel komt uit overige bronnen zoals industrie, de bouw en het verkeer. Boeren gebruiken mest van dieren en kunstmest om hun land te bemesten. Een deel van die mest verdampt als ammoniak en komt zo in de lucht.

Te veel stikstofoxiden in de lucht, dus een hoge stikstofoxidenconcentratie, is schadelijk voor de gezondheid. Vooral mensen met longklachten en astma hebben er last van. Te veel ammoniak in de lucht is ook schadelijk voor de mens. Maar in de buitenlucht is de ammoniakconcentratie bijna nooit zo hoog.

Veroorzaakt stikstofdioxide de extreme groei?

Mijn zonnebloemen groeien erg hoog. Kan dat komen door neerslag van stikstofdioxide en ammoniak? ChatGPT: “Ja, een verhoogde neerslag van stikstofdioxide (NO2) en ammoniak (NH3) in de omgeving kan bijdragen aan de groei van zonnebloemen en andere planten. Stikstof is een belangrijk voedingselement voor planten, en als de bodem een overvloed aan stikstof bevat, kan dit leiden tot verbeterde groei, grotere planten en weelderiger vegetatie.

Stikstofverbindingen zoals stikstofdioxide en ammoniak kunnen afkomstig zijn van luchtvervuiling, industriële emissies, verkeer en landbouwactiviteiten. Deze verbindingen kunnen in de bodem terechtkomen via neerslag en kunnen de beschikbaarheid van stikstof verhogen, wat de groei van planten stimuleert.

Als je zonnebloemen aanzienlijk hoger groeien dan normaal en je vermoedt dat dit te maken heeft met de neerslag van stikstofdioxide en ammoniak, dan zou dit zeker een mogelijke verklaring kunnen zijn. Het is echter belangrijk om ook andere factoren in overweging te nemen die de groei van planten beïnvloeden, zoals bodemkwaliteit, zonlicht, water en genetische variatie. Als je bezorgd bent over de impact van luchtvervuiling op je planten, kan het nuttig zijn om bodemtests uit te voeren en advies in te winnen bij lokale tuinbouwexperts of milieudeskundigen”.

Maar mijn zonnebloemen groeien in een stadstuin?

Zelfs in een stadstuin kunnen zonnebloemen worden beïnvloed door omgevingsfactoren, waaronder de samenstelling van de bodem en de effecten van neerslag, inclusief eventuele stikstofverontreiniging. In stedelijke gebieden kan de bodemkwaliteit variëren, afhankelijk van eerdere gebruiksgeschiedenis, verontreinigingen en onderhoudspraktijken.

Regenwater in stedelijke gebieden kan soms verontreinigingen bevatten, waaronder stikstofverbindingen afkomstig van luchtvervuiling, industrie en verkeer. Deze stikstofverontreinigingen kunnen de bodem beïnvloeden en bijdragen aan overmatige groei van planten.

Het is dus nog steeds mogelijk dat overmatige stikstof via neerslag in je stadstuin de groei van je zonnebloemen beïnvloedt. Als je merkt dat je zonnebloemen buitensporig hoog worden, kun je overwegen de bodem te testen op voedingsstoffenniveaus en eventuele overmatige stikstofgehalten te identificeren. Het aanpassen van de bemesting en andere verzorgingspraktijken kan helpen om een evenwichtige groei en bloei van je zonnebloemen te bevorderen.

Maar wat is dan het bezwaar van stikstofneerslag, als mijn zonnebloemen het zo goed doen?

ChatGPT vermeldt ook dat stikstofverbindingen kunnen leiden tot langdurige groei zonder bloei. Dit kan leiden tot zonnebloemen met lange stelen en veel bladeren, maar weinig of geen bloemen. Ook kunnen  de stelen slap en zwak zijn, wat zonnebloemen vatbaarder kan maken voor omvallen of breken, vooral als ze volgroeid zijn en grote bloemen dragen. Ook kunnen te overmoedig groeiende zonnebloemen andere plantensoorten wegduwen. Dan verandert de biodiversiteit. Te veel stikstofdioxide  is ook ongunstig voor een stabiele zuurgraad in de bodem en het leven van micro-organismen. Daarnaast kan te veel stikstofdioxide indirect bijdragen aan de vorming van broeikasgassen en  verandering van de luchtkwaliteit wat kan bijdragen aan opwarming van de aarde.

Per saldo: de Atlas voor de Leefomgeving noemt de concentratie van stikstofdioxide vanavond in Meppel goed en de zonnebloemen staan er wel heel mooi bij. Ik kom er niet achter of in dit voorbeeld stikstofdioxide de groei heeft beïnvloed.

Wilt u reageren? Log dan eerst in of maak een account aan.

Login vergeten? Reset wachtwoord.