De kracht van het goede

Jan Terlouw als Haydn met het Orion Ensemble in Zael

Jan Terlouw is overgegaan naar een nieuwe dimensie. We noemen dat overlijden. Hij werd 93 jaar. Jan was begenadigd, integer, met invloed, ook op mijn bestaan. Hij was onvermoeibaar bezig met datgene wat goed is. Ik ken hem vooral in zijn rol als de componist Haydn en vanwege mijn verbondenheid met D66.

Jan was schrijver en voormalig viceminister-president van Nederland. Hij was een Nederlands politicus, schrijver en natuurkundige. Hij was onder meer lid van de Tweede Kamer, minister van Economische Zaken en commissaris van de Koningin in Gelderland, en hij was lid van Democraten 66.  Jan is geboren op 15 november 1931 in Kamperveen, een  woongemeenschap tussen Zwolle en Kampen.

Jan is van de vooroorlogse generatie waartoe ik ook nog net behoor. Hij leidde de doorbraak van D66 in de jaren ’70. Onder zijn leiding groeide D66 van 6 zetels in 1972 naar 17 zetels in 1981. Nu peilt Ipsos dat D66 onder leiding van Rob Jetten groeit van 9 naar 12 zetels. Terlouw profileerde D66 als progressief-liberaal met aandacht voor democratisering, milieubeleid en bestuurlijke vernieuwing. Hij was minister van Economische Zaken in Kabinet-Van Agt II dat maar heel kort bestond. Na zijn politieke bestaan deed hij een moreel appèl op politici en burgers om terug te keren naar onderling vertrouwen, eenvoud en verantwoordelijkheid voor het milieu.

In vergelijking met D66-oprichter, visionair en idealist Hans Van Mierlo was Jan Terlouw een nuchtere pragmatische bouwer. Hij groeide op in een protestants-christelijk, streng en   warm gezin. Zijn vader was predikant in de Nederlandse Hervormde Kerk. Jan bleef niet orthodox-religieus.

Tussen van Mierlo en Terlouw bestond vriendschap maar ook politieke spanning. Ik zou Hans links-liberaal noemen, eren sociale idealist  die wilde samenwerken met de PvdA. Terlouw was eerder liberaal en dan links, pragmatisch,  sociaal gematigd, gericht op het politieke midden. Onder de huidige leider Rob Jetten gaat dit dilemma weer spelen, zeker ook in concurrentie met het CDA.  

Van Mierlo was in de klassieke zin van het woord linkser, maar Terlouw bracht het linkse gedachtegoed vooral via duurzaamheid en moreel leiderschap in praktijk.

Zij bewogen zich beide binnen het progressief-liberale spectrum, maar met verschillende accenten. Beide mannen legden het draagvlak voor D66, maar de betekenis van Alexander Pechtold als de volgende partijleider moet niet onderschat worden. Onder zijn leiding groeide D66 in de Kamerverkiezingen van 2006 (van 3 naar 7 zetels) en daarna in 2010 (10 zetels), 2012 (12 zetels) en uiteindelijk 2017 (19 zetels).  Hij hield de partij op koers als progressief-liberaal alternatief, met nadruk op onderwijs, internationale samenwerking, mensenrechten, en democratische vernieuwing. Daarmee borgde hij de ideologische continuïteit van D66, in lijn met het oorspronkelijke gedachtegoed van Hans van Mierlo.  Zonder dat leiderschap had D66 waarschijnlijk niet meer als stabiele politieke factor bestaan.

Haydn

Ik wil een andere belevenis met Jan delen want hij trad begin september 2014 ook op in mijn minitheater Zael in Meppel als de componist Haydn die hij bewonderde. Dat deed hij samen met zijn dochter Pauline en haar ensemble Orion. Dat gebeurde  in een literair concert. Terlouw blikt afgewisseld door Haydn’s muziek terug op diens jeugd, liefdes en muzikale triomfen. De Weense wereld uit de hoogtijdagen van de klassieke muziek komt daardoor geraffineerd tot leven. Vóór de pauze speelde het Orion Ensemble werken van George Gershwin, Jospeh Archron en Enrico Astor Piazolla. Na de pauze volgde het literaire concert.  Het ensemble bestond uit Leonard Leutscher – piano ; Carla Schrijner – cello en Pauline Terlouw – viool. De uiterst lieve man Leonard Leutscher, vooraanstaand musicus en componist , is in november 2016 overleden.

Jan Terlouw als Haydn met het Orion Ensemble

Pauline Terlouw is een Nederlandse violiste die sinds 1994 deel uitmaakt van het Metropole Orkest. In 2003 richtte ze samen met haar partner Leonard Leutscher de cursus Het Luisterrijk op, een succesvolle cursus over klassieke muziek die in zeven plaatsen werd gegeven, waaronder in Zael. Na het overlijden van Leutscher in 2016 heeft Pauline Terlouw haar muzikale activiteiten voortgezet. Zij is actief als coach voor kamermuziekensembles en viooldocente. Zij treedt zij bij het Metropole Orkest en in het door haar  opgerichte Leonard Ensemble op. Daarnaast is zij coach voor kamermuziekensembles en geeft zij  vioollessen.

De kracht van het goede

Intussen staat D66 in 2025 voor de taak om het sociaalliberalisme met individuele vrijheid, persoonlijke ontplooiing en gelijke kansen een blijvende plek te geven in het politieke bestel. Humanistische uitgangspunten zijn daarbij een belangrijk – maar niet exclusief – richtsnoer. Denk aan redelijkheid, dialoog, rationaliteit en individuele autonomie. Daarom zet D66 zich vooral in op onderwijs, wetenschap en cultuur. Economie bijvoorbeeld was nooit de hobby van de Democraten. De huidige polarisatie en het wantrouwen over politiek speelt D66 niet in de kaart, maar D66 kan hierin een verbindende kracht zijn. De suggestie dat D66 en CDA naar elkaar toegroeien lijkt niet relevant. Daarvoor verschillen beider wereldbeelden teveel.

Was Hans van Mierlo een romantische dromer en Pechtold een vileine straatvechter, dan stond Jan Terlouw voor bescheiden moreel gezag en verbinding. Hij diende de publieke zaak en het milieu. Zijn ervaringen in WOII en tijdens de wederopbouw droeg hij altijd mee. Hij was van de generatie van de redelijkheid, verantwoordelijkheid en het rentmeesterschap over aarde en samenleving. Hij kwam uit een stevig gereformeerd nest en liet wel die kerk, maar niet de bijbehorende waarden los. Hij geloofde in de kracht van het goede in de mens. En daarmee is de koers van D66 bepaald.

Adriaan Meij

Wilt u reageren? Log dan eerst in of maak een account aan.

Login vergeten? Reset wachtwoord.